İslam İşbirliği Teşkilatı Tahkim Merkezi – Webinar Notları

1979 yılında teşkilatın İstanbul’da gerçekleştirdiği toplantıda genel merkezi Pakistan’ın Karaçi şehrinde yer alacak bir “İslam Ülkeleri Ticaret Sanayi ve Tarım Odaları Birliği” (ICCIA) kurulmasına karar verilmiştir. ICCIA’ya uluslararası kuruluş sıfatı ve ICCIA çalışanlarına da diplomatik dokunulmazlık verilmiştir.

İİT Tahkim Merkezi’nin ICCIA’in bir girişimi olarak kurulmasını sağlayan ev sahibi ülke anlaşması da Türkiye ile ICCIA arasında 27 Kasım 2019 tarihinde imzalanmıştır.

Şüphesiz ki İİT Tahkim Merkezi’nin Türkiye’de kurulması ülkemiz açısından büyük önem taşımaktadır. TOBB’un İstanbul Levent’te yer alan binasında yer alacak İİT Tahkim Merkezi’nin kuruluş çalışmaları 1 yıl içinde tamamlanacaktır. İİT Tahkim Merkezi’nin ICC örneğinde olduğu gibi Türkiye’nin veya dünyanın farklı şehirlerinde de ofisleri olabilecektir.

Kuruluşun yönetim kurulunun, divanının ve genel sekreterlik personelinin saygın isimlerden oluşacağı tüzükte vurgulanmıştır. Tüzükteki bu kurala uyulması merkezin gelecekteki başarısı için en büyük gösterge olacaktır.

İİT Tahkim Merkezinin dava sayısı ve nitelik bakımlarından tercih edilen bir tahkim merkezi haline gelebilmesi için ülkeler arasındaki güvensizliklerin azaltılması, tahkim divanının ve hakemlerin bağımsız ve tarafsızlığının güvence altına alınması ve gerekli tanıtım ağları ve diplomatik ilişkilerin kurulması gerekmektedir.

Keza kurallar belirlenirken şeriat hukuku seçimine yönlendirme olmaması ve hakem listelerinin oluşumunda kadınlara yer verilmesi mahkemenin uluslararası alanda sahip olacağı konum bakımından belirleyici olacaktır. Bugüne kadar görülen uygulamada birçok İİT ülkesinde kadın hakemler tahkim uygulamalarında ön plana çıkmaktadır.

İİT Tahkim Merkezi yatırımcı-devlet uyuşmazlıklarını da çözebilecek ancak önceliği Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıklar olacaktır. Devlet-yatırımcı uyuşmazlıklarının çözümü için ise İİT içinde ayrı bir Tahkim Merkezi kurulması girişimleri bulunmaktadır.

İİT 1981 yılında üye ülkeler arasında yatırımların korunması ve teşvikini sağlayacak bir anlaşmayı Bağdat zirvesinde imzaya açmıştır. Türkiye de 1988 yılında bu anlamayı onaylamıştır. Türkiye ile birlikte bu anlaşmayı onaylayan 27 İİT üyesi bulunmaktadır. Anlaşmanın 16 ve 17. maddeleri devletler ve yabancı yatırımcılar arasındaki uyuşmazlıkların arabuluculuk, tahkim veya ulusal mahkemeler yolu ile çözülmesini konularını içermektedir.

Anlaşmanın imzalandığı tarihte ICSID benzeri bir yatırım tahkimi merkezinin kurulması öngörülmüş, ancak bu gerçekleştirilemediği için ad-hoc tahkim yolu tercih edilmiştir. Hakem ataması konusunda divan hizmetinin ise İİT Genel Sekreteri tarafından yapılması kurallarda yer almaktadır.

Yıllarca bu yol hiç kullanılmış, ancak 2012 yılında aralarında serbest ticaret anlaşması olmayan Suudi Arabistan ile Endonezya taraflarının yer aldığı, Suudi iş insanı “Hesham Al-Warraq Endonezya Devletine Karşı” davasında hakem ataması için genel sekreterliğe ilk başvuru gerçekleştirilmiştir. Ancak genel sekreterlik biraz da politik saiklerle hakem ataması gerçekleştirmemiş, sonuçta davaya Daimi Tahkim Divanı (PCA) tarafından hakem atanmıştır.

1988 yılında bugüne bir yatırım tahkimi merkezi kurulması yönündeki ilk girişimler geçtiğimiz yıllarda merkezi Cidde’de yer alan İslam Kalkınma Bankası bünyesine bir merkezin kurulması çalışmaları çerçevesinde gerçekleşmiştir. Bununla birlikte söz konusu yatırım uyuşmazlıklarının da İstanbul’da kurulmakta olan “İİT Tahkim Merkezi’nde” çözülmesi İstanbul’un konumu, cazibe merkezi olması ve İstanbul’daki yabancı dil bilen genç tahkim uygulayıcıları düşünüldüğünde daha doğru bir yaklaşım olabilir.