Perakende Sektörü Uyuşmazlık Çözümünde Tahkimin Avantajları

Bu konferans çerçevesinde tahkimin perakende sektörü için neden en uygun çözüm yolu olduğunu derledik:

Tahkim Sürecinde Davayı Sektörel Uzmanlığı Olan Hakemler Çözüyor

Perakende, deneyim ve bilgi birikiminin ön plana çıktığı bir sektör olduğundan, bu sektördeki uyuşmazlıkların çözümünde tahkim yolunun tercih edilmesi sektörel olarak uzmanlaşmış güvenilir hakemlerce uyuşmazlığın yürütülmesi bakımından önem teşkil etmektedir. Son derece sofistike ve ayrıntılı inceleme gerektiren uyuşmazlıkların ortaya çıkabildiği perakende sektöründe tahkimin tercih edilmesinin bir sebebi de hakemlerin hakimlere nazaran nispeten az sayıda dava görmeleri ve dilekçe ve delilleri değerlendirmeye uzun zaman ayırabilmeleridir.

Aynı şekilde bilirkişi incelemesine ihtiyaç duyulması halinde de taraflar uzmanlıklarına güvendikleri bilirkişileri kendileri atayabilmekte ve duruşmada taraf vekilleri ile hakemler tüm bilirkişileri çapraz sorgulayarak maddi gerçekliğin ortaya çıkmasına katkıda bulunabilmektedir. Bu şekilde devlet yargısında sıkça karşılaşılan, bilirkişilerin adeta hakimin yerine geçerek karar verici haline gelmelerinin, tahkim yargılamasında önüne geçilebilmektedir.

Tahkim Öngörülebilirlik Sağlıyor

Perakende sektörü hem yerli hem de yabancı birçok kurumsal yatırımcının yer aldığı bir sektör olduğundan öngörülebilirlik özellikle önem taşımaktadır. Stratejik kararlar ile ilerleyen sektördeki yatırımcılar çıkan uyuşmazlıkların nasıl, hangi maliyetle ve ne kadar sürede sonuçlanacağını da öngörebilmek istemektedirler. Tahkim gerek zaman çizelgesi ve yargılama süresinin kısalığı, gerekse maliyetlerin net bir şekilde sürecin başında belgelenmesi ve uzman hakemlerce maddi gerçekliğin ortaya çıkarılması gibi yönleri ile önemli ölçüde öngörülebilirlik sunmaktadır.

Zorunlu Arabuluculuk Süreci Tahkimde Mevcut Değil

Sektörü temsil eden sözleşme tarafları perakendenin yapısı sebebiyle güçlü ve sürekli iş ilişkilerine sahiptir. Bu nedenle sektörde bir uyuşmazlık ihtimali belirdiğinde genellikle uyuşmazlık üzerinde bir müzakere yapılmakta ve uzman avukatların desteği ile uzlaşma ihtimali denenmektedir. Dava süreci öncesinde tarafları dava şartı arabuluculuk ile tekrar zorunlu bir arabuluculuk sürecine itmek, bu süreci zaten tüketmiş olan taraflar bakımından zaman kaybına neden olabilmektedir.

Sözleşmelerde tahkim şartı yer aldığında ise taraflar dava şartı arabuluculuğa tâbi olmadan doğrudan tahkim sürecini başlatma imkanı bulmaktadır.

Perakende Sektöründe Sözleşmeler Çoğunlukla Tahkime Uygun

Perakende sektöründe, sektörün dinamiklerine göre şekillenen sözleşme türleri bulunmaktadır. Çerçeve Sözleşme, Raf Hakkı Sözleşmesi, Ticari Kira Sözleşmeleri ve Tedarik Sözleşmeleri tahkim şartı için uygun nitelikte sözleşmelerdir.

Sektörde kiralama anlaşmaları da önemli bir yer tutmaktadır. Mahkemeler tacir olmayan gerçek kişilerle yapılan kira sözleşmelerinde kiracıyı koruma saiki ile tahkim sözleşmesini geçersiz sayabilmektedir. Ancak perakende sektöründeki sözleşmeler genellikle ticari niteliktedir ve Yargıtay kararları doğrultusunda ticari niteliklerini korumak şartı ile kira sözleşmeleri de tahkime uygundur.

Sektörün Hızlı Çözüm İhtiyacını Tahkim Karşılıyor

Franchising sözleşmeleri bakımından mahkemeden tedbir kararı almak yıllar sürebildiğinden taraflar zaman kaygısı ile uyuşmazlıklarını mahkemeye götürmekten çekinmektedir.

Bu tür uyuşmazlıklar ISTAC kuralları içinde yer alan Seri Tahkim mekanizması ile 3 ile 6 ay içinde çözüme kavuşturulmaktadır.

Tedbir kararı alınması gereken uyuşmazlıklarda ise ISTAC’ın Acil Durum Hakemliği devreye girmekte ve başvuru günü atanan hakemlerle hızla tedbir kararı alınabilmektedir.

Uyuşmazlıklar Ticari İlişkinin Devamlılığına Zarar Vermeyecek Şekilde Çözüme Kavuşturuluyor

Perakende sektöründe ticari ilişkiler uzun süreli ve yenilenen sözleşmeler ile yürümektedir. Türkiye’de devlet yargısında dava süreçlerinin yavaş ve yıpratıcı olması tarafların ticari ilişkilerinin zarar görmesine neden olabilmektedir. Tahkim yargılamasının devlet yargılamasına kıyasla hızlı olması, tarafların süregiden ticari ilişkilerinin uyuşmazlık sürecinden daha az etkilenmesine katkıda bulunmaktadır.

Örneğin çerçeve sözleşmelere bağlı olarak aralarında benzer nedenlerden kaynaklanan birden fazla uyuşmazlık bulunan şirketler pilot tahkimler başlatıp, hızla çözüme kavuşturulan bir süreç sonucunda, ticari ilişkilerine zarar gelmeksizin aralarındaki uyuşmazlıkları ortadan kaldırabilmektedir.

Sektörün İhtiyacı Olan Gizlilik Tahkim ile Sağlanabiliyor

Perakende sektöründe yer alan ticari aktörler itibar yönetimine büyük önem vermektedir. Taraflar, uzun ve kamuya açık dava süreçlerinde, ticari ilişkilerine ve uyuşmazlığa ilişkin bilgilerin basında ve sosyal medyada duyulması ihtimali nedeniyle uyuşmazlığı devlet mahkemelerine taşımaktan imtina edebilmektedir. Tahkim yargılamasının gizli yürütülmesi, tarafların bu konudaki beklentilerini karşılamakta ve tahkim bu yönüyle de sektörde tercih edilir hale gelmektedir.

Artan İlgi ve Yenilenen Sözleşmeler Tahkime Geçiş İçin Fırsat

Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu (TAMPF) 493 üyesi ile organize perakendede önemli bir oyuncudur. TAMPF, üyelerinin akdettikleri sözleşmelere tahkim şartı eklemelerini desteklemektedir. Türkiye’deki perakende devleri de sözleşmelerinde giderek artan bir şekilde tahkim şartına yer vermekte ve uyuşmazlıklarını tahkimle çözüme kavuşturmaya yönelmektedir. Örneğin Metro tüm sözleşmelerinde tahkim şartına yer verme kararı aldığını ISTAC’a bildiren kurumlar arasında yer almaktadır.

Perakende sektöründe söz konusu olan sözleşme yenileme mecburiyetleri de aslında tahkime geçiş adına bir imkan yaratmaktadır. Sık sık değişen yönetmelikler, ekonomik koşulların sektör dinamiklerini etkilemesi gibi sebeplerle taraflar sözleşmeleri kısa aralıklarla revize etme gereksinimi duymaktadır. Bu anlamda, uzun süreli sözleşmesel ilişkilerde dahi sözleşmelerin sık sık revize edilmesi, yenilenen sözleşmelere tahkim şartını dahil etmek bakımından önemli bir fırsat yaratmaktadır.