Tahkim, bu özel yargılama yöntemini tercih eden taraflar arasındaki uyuşmazlığı çözmekle birlikte, aynı zamanda tahkim yargılaması neticesinde verilen hakem kararı sayesinde adalet sistemine de hizmet eden bir yargılama yöntemidir. Tahkimin en önemli unsuru hiç şüphesiz yargılama faaliyetini yerine getiren ve karar verme konumunda olan hakemlerdir. Tahkim yargılamasının âdil ve dürüst olabilmesi ancak bu yargılamanın tarafsız ve bağımsız hakemler tarafından yürütülmesi ile mümkündür. Hakemler, tahkim yargılaması öncesinde, tahkim yargılaması sırasında ve yargılama sona erdikten sonra dahi çeşitli yükümlülüklere ve sorumluluklara sahiptir. Bunlardan bir kısmı tahkimin tâbi olduğu ulusal hukuklardan, taraflar arasındaki anlaşmalardan veya kurumsal tahkimin söz konusu olduğu hallerde, bu kurumlarca hazırlanan çeşitli kurallardan kaynaklanabilir. Ne var ki, hakemlerin yükümlülükleri bu kurallar tarafından öngörülenlerle sınırlı değildir. Hakemlerin, bir takım etik yükümlülükleri de mevcuttur. Zira, uyuşmazlıkları çözme bağlamında yürüttükleri faaliyetin yargısal niteliği ve bu faaliyet neticesinde verdikleri kararın hukuki bağlayıcılığı, onların da, tıpkı hâkimler gibi, yüksek bir etik anlayışa sahip olmalarını gerekli kılar.

İSTA tarafından hazırlanan bu Kurallar, hakemler tarafından uyulması gereken etik kuralları düzenlemektedir. Hakemlerce yürütülen yargılama faaliyetinin, tahkim kurumuna dâhil olan tüm kişi ve kurumlar nezdinde âdil ve dürüst bir yargılama olarak kabulü, hakemlerin Etik Kurallarda belirtilen özellikleri taşımaları ve tahkim yargılamasının her safhasında bu Kurallara uygun hareket etmeleri halinde mümkündür.

Kuralların Uygulanması

İSTA Hakemlerce Uyulması Gerekli Etik Kurallar, bu Kuralların kabul edildiğinin açıkça belirtildiği hallerde uygulama alanı bulur. Bu Kurallar tarafından düzenlenen konulardan bazıları aynı zamanda tahkimin tâbi olduğu hukukta, taraflar arasındaki anlaşmada ya da kurumsal tahkimin söz konusu olduğu hallerde, bu kurumlar nezdinde oluşturulan tahkim kurallarında da düzenlenmiş olabilir. Bu gibi hallerde Etik Kurallar, tahkimin tâbi olduğu hukukun, taraflar arasındaki anlaşmaların veya tahkimin bünyesinde yürütüldüğü kurumsal tahkim kurallarının yerine geçmeyecek olup, bu düzenlemelere aykırı olmadığı ölçüde uygulanacak ve bu kapsamda etki doğuracaktır.

Hakemin etik yükümlülükleri, hakemlik görevi için kendisine başvuru yapıldığı anda başlar ve yargılama sona erinceye dek, bazı hallerde hakem kararı verildikten sonra dahi devam eder.

Kuralların hazırlanışındaki temel amaç, tahkim yargılamasının âdil ve düzgün bir biçimde işlemesine katkı sağlamak, hakemlik görevinin gerektirdiği tarafsız, bağımsız, âdil, dürüst, yetkin, özenli, sır saklayan ve basiretli olma gibi soyut niteliklerin uygulamada ne şekilde somutlaşacağına dair yol gösterici bir usul tesis etmektir.

Kurallarda yer alan etik yükümlülüklerin uygulanmasında ve değerlendirilmesinde ölçülülük ilkesi dikkate alınır.

1. ADİL, DÜRÜST ve SÜRATLİ YARGILAMA

1.1. Hakem, yargılamanın tüm aşamalarında tahkim sürecini bağımsız, tarafsız, âdil ve dürüst bir şekilde yürütecek ve bunun mümkün olmaması halinde görevden kendiliğinden çekilecektir.

1.2. Hakem, taraflara âdil ve hakkaniyetli davranacak, taraflardan hiçbirini temsil etmeyecek ve tarafları eşit muameleye tâbi tutacaktır. Bu kapsamda hakem, taraflardan herhangi biri için veya herhangi birine karşı, âdil yargılama ilkesine aykırılık veya savunma haklarının ihlâli olarak nitelendirilebilecek davranışlarda bulunmayacak ve bu izlenimi veren söz ve eylemlerden kaçınacaktır.

1.3. Hakem, yargılamayı yürütürken, taraflardan her birine iddiasını veya savunmasını sunması için yeterli ve makul ölçüde fırsat verecek, delil sunabilme imkânı sağlayacak, yargılamanın her aşamasında tarafların hukuki dinlenilme hakkını koruyacak ve taraflara eşit davranma ilkesini gözetecektir.

1.4. Hakem, somut uyuşmazlıktaki meseleleri belirleyebilmek için taraflarca sunulmuş olan tüm dilekçe, belge, delil, görüş, rapor ve beyanları titizlikle inceleyecek ve dikkatli bir şekilde muhakeme yürüttükten sonra uyuşmazlığı karara bağlayacaktır.

1.5. Hakem, sözlü yargılama esnasında ön yargılı olmayacak, soru sorulurken ve görüş bildirilirken uygulanan yöntemlere dikkat edecek, önemli meseleler hakkındaki kanaatini önceden belli edecek tavır, söylem ve davranışlardan ve taraflarla tartışmaktan veya karşı karşıya gelmekten kaçınacaktır.

1.6. Hakem, yargılamanın seyrini yakından takip edecek, tahkim yargılamasının süratli şekilde yürümesi ve tahkim süresi içerisinde ve takvime uygun olarak sonuçlanması için her türlü çabayı ve özeni gösterecektir.

2. HAKEMİN GÖREVİ KABULÜ ve İCRASI

2.1. Kendisine hakemlik teklif edilen aday hakem, hakemlik görevini tarafsız ve bağımsız bir biçimde yerine getirebileceğine emin olması şartıyla bu teklifi kabul edecek; bu hususta herhangi bir tereddüdü varsa, hakemlik teklifini geri çevirecektir.

2.2. Kendisine hakemlik teklif edilen aday hakem, ancak tahkim lisanına yeterince vakıf ve uyuşmazlığı çözme hususunda yetkin olması şartıyla hakemlik görevini kabul etmeli; aksi takdirde görevi reddetmelidir.

2.3. Hakem, görevlendirmeyi kabul etmekle birlikte görevi için yeterli zamanı ayıracağını taahhüt eder.

2.4. Hakem, hakemlik görevini şahsen yerine getirmekle yükümlüdür.

2.5. Hakem, yargılamayı sürdürmesini imkânsız ya da kendinden beklenemeyecek ölçüde güç kılacak olan şartların beklenmedik şekilde ortaya çıkması sonucu görevi bırakmak zorunda kalmadıkça veya bu Kuralların gerektirdiği haller dışında, görevden çekilmemeli veya görevi bırakmamalıdır.

2.6. Hakem, tahkim yargılaması süresince uzlaştırıcı ya da arabulucu rolü üstlenmeyecektir.

3. HAKEMİN TARAFSIZLIĞI VE BAĞIMSIZLIĞI

3.1. Hakem, görevi kabul ettiği andan itibaren daima tarafsız ve bağımsız olacak ve tahkim süreci boyunca tarafsızlığını ve bağımsızlığını koruyacaktır.

3.2. Tarafsızlık, hakemin taraflara eşit mesafede olması, taraflardan birini kayırmaması ya da uyuşmazlığın esasına ilişkin önceden bir hükmünün ya da önyargısının bulunmamasıdır. Taraflı olmak ise, hakemin, dürüst ve hakkaniyete uygun bir yargılama yapma amacı ve âdil bir karar verme endişesi taşımadığı izlenimi yaratabilecek, taraflar arasında gözetilmesi gereken eşitliğe aykırı hareket ettiği şeklinde yorumlanabilecek her türlü tutum ve davranışıdır.

Bağımsızlık ise, yargılayan sıfatıyla hakemin, yargılama yaparken ve karar verirken tamamıyla özgür düşüncesi ve vicdani kanaati doğrultusunda hareket edebilmesidir. Bu bağlamda hakemin bağımsız olması, taraflar başta olmak üzere, uyuşmazlıkla ilgili olan veya olabilecek hiçbir kişi veya kurum ile arasında geçmişte veya şimdi, doğrudan veya dolaylı bir biçimde, herhangi bir kişisel veya mesleki bağlantısının veya ilişkisinin bulunmaması, uyuşmazlık hakkında verilecek karardan menfaatinin olmaması ve işbu maddede tanımlandığı şekliyle düşünce ve iradesine tesir edebilecek veya baskı oluşturabilecek her nevi bağlantı ve ilişkilerden ari olma halidir.

3.3. Hakem, kendisinden beklenen derecede bağımsız veya tarafsız olamayacağının farkında olması veya bu durumun sonradan farkına varması halinde, istifa veya süreçten çekilme dahil, şartların elverdiği ölçüde atması beklenebilecek adımları gecikmeksizin atacaktır. Tarafların tamamınca hakeme görevden çekilmesinin teklif edilmesi halinde hakem görevden çekilmelidir.

3.4. Hakem, maddi, iş, profesyonel, ailevi veya sosyal ilişkilerinin ya da sorumluluklarının davranışlarını veya kararını etkilemesine izin vermez.

3.5. Hakem, görevini kişisel veya özel menfaatlerini ön plana çıkarmak için kullanamaz ve diğer kişilerin onu etkileyebilecekleri özel bir pozisyonda olduğu izlenimini yaratacak şekilde hareket edemez.

4. BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

4.1. Hakemlik yapması talep edilen kişiler, bu görevi kabul etmeden önce;

1. a) Tahkim sonucunda bilinen doğrudan veya dolaylı herhangi bir ekonomik veya kişisel menfaati olup olmadığını,
2. b) Tarafların gözünde bağımsızlığını veya tarafsızlığını etkileyebilecek, kendisinin, ailesinin, çalışanlarının veya iş ortaklarının mevcut veya geçmişe dair bilinen herhangi bir ekonomik, mesleki veya kişisel ilişkisi olup olmadığını,
3. c) Uyuşmazlıkla ilgili olarak önceden bildiği herhangi bir bilgi olup olmadığı ve varsa bu bilginin konusunu ve kapsamını,
4. d) Taraflarca yapılan sözleşme, bir tahkim kurumunun kural veya uygulamaları ya da tahkimin tâbi olduğu hukuk uyarınca bildirmeleri gereken başkaca husus, ilişki veya menfaatlerini

taraflara bildirmelidir.

4.2. Bildirim yükümlülüğü, hakem olması düşünülen kişiye bu teklifin yapıldığı anda başlar ve tahkim yargılaması süresince devam eder.

4.3. Hakem, görevi kabul etmeden önce ve görevi sırasında 4.1. maddede sayılan ve bildirim yükümlülüğü kapsamında yer alan bağlantı ve durumlardan haberdar olmak için gerekli özen ve çabayı sarf edecek ve bu hususta makul bir araştırma yapacaktır.

4.4. Bildirimde bulunmanın gerekliliği konusunda şüpheye düşülmesi halinde bildirim yapılması lehine yorum yapılmalıdır.

4.5. Hakem, sonradan ortaya çıkan ve tarafsızlığına veya bağımsızlığına ilişkin haklı şüphelere yol açabilecek durumları gecikmeksizin yazılı olarak bildirecektir. Bildirim için taraflar arasındaki anlaşmada, kurumsal tahkim söz konusu olduğunda, bu kurumun tahkime ilişkin kurallarında ya da uygulamalarında veya tahkimin tâbi olduğu hukukta farklı usuller öngörülmüş olmadıkça, tarafların her birine ve diğer hakemlere bildirim yapılmalıdır.

5. TARAFLARLA İLETİŞİM

5.1. Hakem heyeti oluşmadan önce, kendisine hakemlik teklif edilen aday hakem veya hakem ile ilgili taraf arasında diğer tarafın yokluğunda gerçekleşecek bir görüşme ancak aşağıda öngörülen hallerde ve belirtilen sınırlar dahilinde kalınması kaydıyla mümkündür:

1. a) Hakem adayının görevlendirilmesi hakkında değerlendirme yapılırken, hakem adayı:

• Tarafların, temsilcilerin ya da tanıkların kimliği ve uyuşmazlığın genel niteliği hakkında soru sorabilir ve
• Taraflardan ya da temsilcilerden biri tarafından görevlendirme için yeterli ve uygun olup olmadığının belirlenmesi amacıyla yöneltilen sorulara cevap verebilir. Böyle bir diyalog sırasında hakem adayı taraflardan birinden ya da temsilcisinden uyuşmazlığın genel niteliği hakkında bilgi edinebilir ancak onların uyuşmazlığın esasını tartışmalarına izin vermemelidir. Söz konusu görüşme, hakem açısından tarafsızlığını ve bağımsızlığını engelleyebilecek bir durum olup olmadığını tartmak ve uyuşmazlık konusu hakkındaki yetkinliğini ve uyuşmazlığın çözümü için ayırması gereken zamanı öngörebilmek amaçlarıyla sınırlı kalmalı ve hakem, kendisiyle görüşme talep eden tarafın da bu kapsamla sınırlı bir diyalog içerisinde kalmasını sağlamalıdır.

1. b) Taraflarca seçilen iki hakemin üçüncü hakemi seçmelerinin beklendiği tahkim yargılamalarında, taraflarca seçilen hakemlerden her biri, üçüncü hakemin seçilmesi konusunda kendisini seçen tarafa danışabilir.

5.2. Hakem, tahkim yargılamasının hiçbir aşamasında taraflar ve temsilcileri ile tek taraflı iletişim kurmayacaktır. Böyle bir iletişimin gerçekleşmesi halinde, hakem tarafından bu görüşme ve içeriği derhal karşı tarafa veya taraflara ve diğer hakemlere bildirilecektir. Tahkimin işleyişini ilgilendiren, duruşma tarihinin veya yerinin belirlenmesi gibi konular istisnadır.

5.3. Sözlü yargılama dışında taraflarla sadece yazılı olarak iletişime geçilmelidir.

5.4. Hakem taraflardan biri ile yazılı olarak iletişim kurduğunda, bu iletişimin içeriğinin bir suretini diğer tarafa gönderecek ve taraflardan birinden, diğer taraflara henüz gönderilmemiş olan ve uyuşmazlığa ilişkin bulunan bir yazılı ileti kendisine ulaştırıldığında, söz konusu iletiyi diğer tarafa gönderecek ya da gönderilmesini sağlayacaktır.

5.5. Hakem, bir başka hakemin taraflardan biriyle adil ve dürüst bir şekilde yürütülecek tahkim yargılamasını olumsuz etkileyecek uygunsuz bir iletişim içerisinde olduğunu öğrenirse, durumu diğer hakem ve taraflara bildirecektir.

5.6. Hakem, görevi kabul için kendisine başvuru yapıldığı andan başlayarak tahkimin hiçbir aşamasında taraflardan, her ne sebeple olursa olsun, doğrudan veya dolaylı olarak herhangi maddi bir şey veya hediye kabul etmeyecektir.

6. GÜVEN VE GİZLİLİK İLİŞKİSİ

6.1. Tahkim yargılaması, yargılama esnasındaki duruşmalar, hakemler arasındaki müzakereler ve bu sayede edinilen bilgiler ile hakem kararı gizlidir ve hakemler bu güven ilişkisine ve gizlilik ilkesine sadık kalmayı taahhüt ederler.

6.2. Hakem veya geçmişte hakemlik yapmış kimse, hakem olarak görev yaptığı tahkim yargılaması sırasında edindiği gizli bilgileri üçüncü kişilerle paylaşmayacak ve bu bilgileri hiçbir zaman kendisinin ya da başkalarının menfaatine ya da başkalarının menfaatini etkilemek veya zedelemek amacıyla kullanmayacaktır.

6.3. Hakem, sıfatı ne olursa olsun, yargılamaya katılan herkesin yargılamanın gizliliğine saygı göstermesini sağlamak ve ticari sırlar ile gizli bilgileri korumak amacıyla gerekli önlemleri alacaktır.

6.4. Hakem, tahkim yargılamasına ve verilen karara ilişkin olan bütün meseleleri ve tüm yazışmaları gizli tutacaktır ve üçüncü kişilerle paylaşmayacaktır.

6.5. Hakem heyetinin müzakereleri veya hakemlerden birinin müzakereler hakkındaki görüşleri hiçbir zaman paylaşılmayacaktır.

6.6. Hakem, tahkim yargılaması sırasında ve yargılamanın sona ermesinden sonraki süreçte taraflar arasındaki anlaşma veya tahkim kurallarında yazılı olarak açıklanmasına izin verilen bilgiler hariç, tahkim yargılaması dolayısıyla edindiği gizli bilgileri ve tahkim kararını açıklamayacak veya kullanmayacaktır. Hakemin kusuru olmaksızın kamunun bilgisi dahilinde olanlar ile mahkemeler veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının resmi olarak talep etmeleri halinde kanun gereği açıklamak zorunda olduğu bilgiler bu hükmün dışındadır.

7. YARGILAMA MASRAFLARI VE ÜCRETLERİN BELİRLENMESİNDE ADİL OLUNMASI

7.1. Hakem, tahkim yargılaması boyunca yargılama masraflarının aşırı bir biçimde artmaması için gerekli özeni gösterecek, gereksiz masraf ve gecikmeleri engellemek için her türlü çabayı sarf edecek ve bu hususta basiretli bir hakemden beklenebilecek uygun tedbirleri alacaktır.

7.2. Hakem, ücret ve masrafları uyuşmazlığın ve tahkim sürecinin bütün koşullarını dikkate alarak mümkün olduğu ölçüde makul bir şekilde belirleyecektir.

7.3. Hakem, ek ödemeler veya masraflar konusunda taraflardan biriyle ya da temsilcisi ile tek taraflı iletişime geçmeyecektir.

7.4. Hakem, haklı sebepler dışında, yargılama sırasında kendisine ödenecek olan ücretin arttırılmasını talep etmeyecektir.